Gizli Mucize
(Borges Öyküleri üzerine denemeler)
|
Gizli Mucize(Borges Öyküleri üzerine denemeler) |
|
| Bir yıl mı, bir an mı? Şule Bölükoğlu “Değerli görünen doktrinlerle alay eden Borges aklın, aşk ve ölüm gibi zorlu bilmecelerin üstesinden gelme gücünün varlığına inanmazdı.” J.W Gizli Mucize – Hayaller ve Hikayeler, Artificios (1944) Allah da onu yüzyıl ölü bıraktıktan sonra dirilterek, “ne kadar zaman kaldın?” diye sormuş, o da “Bir gün, belki daha az,” demiş. Kur’an II, 259 “Borges’ in “Sonsuzluğun Tarihi” ne benzeyen “Sonsuzluğun Zaferi” nin ve bir deneme kitabının yazarı olan Jaromir Hladik, III. Reich’ in zırhlı birliklerinin Prag’ a girmesinden sonra tutuklanmıştır.” Hladik hapishane hücresinde idamını beklerken, manzum oyunu Düşmanlar’ ı tamamlamak ister. Hladik Tanrı’ ya kendisine bir yıl bahşetmesi için dua eder ve rüyasında tıpkı kendisi gibi Tanrıyı arayan kara gözlükler takmış kör bir kütüphaneci görür. Kütüphaneci ona, Hindistanın haritasını içeren bir atlas verdikten sonra , Hladik dileğinin kabul edildiğini söyleyen bir ses duyar. Yarım saat erken getirildiği idam mangasının önünde ölümü beklerken, şakağına koca bir yağmur damlası düşer ve yanağından aşağıya hafifçe süzülür, ve çavuş tam atış emrini haykırdığı sırada birden zaman durur. Damla yanağında öylece kalır. Önce delirdi zanneder kendisini, sonra zamanın durduğunu düşünür. Ancak bunu düşünebildiğime göre zihnimi de sınamalıyım der. Tanrı ona yarım kalmış oyununu bitirmesi için bir yıl süre tanımıştır. Kendisini sınamak için Vergilius’ un o gizemli dördüncü çobanıl kasidesini dudaklarını oynatmadan söyler içinden. Belleğinden başka hiçbir belge yoktur elinde. Fiziki olarak kendisi de zaman içinde donmuştur çünkü. “Gizli zihinsel labirentinde, oyununu bitirebilmek için iğneyle kuyu kazar gibi uğraşır didinir.” “Oyununu yazmayı bitirdiği anda, yanağındaki yağmur damlası yere düşer ve Hladik vurulur. “ “Borges gerçek sanat eserinin, zihinde, iradede gömülü, somutlaşması gerekmeyen bir erek olduğunu ima etmektedir. Hepimiz bu acı gerçeği biliriz. Ölümün kendisi için kaçınılmaz olduğunu anlayan herhangi biri, artık üretmeye devam edemeyecektir. Erişilmesi imkansız bu ereğin farkındalığı, Borges’ in 1940’ lardaki çalışmalarının temeline uzanan bir çelişkidir. “ (2) Einstein bile zaman görecelidir derken bu hikayede de zamanın subjektifliği dikkat çekici. Tanrıdan beklediği bir yılı alıyor ama o bir yıl beklendiğinin çok ötesinde bir an gibi geçip gidiyor . Ölümden kurtuluşu ile beraber yaratma mutluluğunun tadına varırken bir yandan da yaşamın normal akışı içinde farketmeyeceği güzellikleri algılayıp, takdir ediyor (“avlunun zeminindeki parke taşlarından birinin üzerine bir arının kıpırtısız gölgesi vurdu.”) Öyküde insanî gayretin elle tutulamayan değerini keşfediyoruz bir yandan da. Oyun yazarı Hladik belki de son oyununu yaratırken daha öncekilere gore daha büyük keyif alıyor çünkü bu son oyunun sadece ona ait olduğunu kimseyle paylaşılamayacağını biliyor. Yaşamın mücadeleleri büyük ödülleri de beraberinde getirir. İnsanoğlu yanıt bulacağı dualarını kendisi şekillendirir. Etrafımızda yerine getirilmek üzere bekleyen onlarca belli/belirsiz başarı vesilesi ve ulaşmak için atmamız gerektiğini düşündüğümüz onca adımlar var ki. Bizler de bu öyküde olduğu gibi birer “gizli mucize” ile mükafatlandırılsak bu mükafat ne şekilde olurdu acaba? Ya da gizli mucize gerçekleştiğinde farkına dahi varabilir miydik? Hepimizin başına gelmiştir müthiş güzellikte bir manzara ile karşılaştığımızda heyecanla fotograf makinamızın ayarları peşine düşerek ya da etrafımızdakileri telaşla manzaraya davet ederek ne çok zaman kaybetmişizdir kimbilir? Bunu yapmak yerine her detayı inceleyerek ve o anı zihnimize kaydederek sadece kendimizin seyredeceği zihin fotografları çekmeyi deneyebilir miyiz? Bu belki de zamanı da yavaşlatmanın bir yoludur ! Nitekim sorabiliriz ; Hladik’I gerçekten Tanrı mı ödüllendirildi yoksa kendisi mi zamanını dondurdu? Belki muhtelif mecralarda rivayet edildiği üzere kara delik benzeri gözle görünmeyen dördüncü veya beşinci boyutlar etrafımızda kıvrılıp duruyorlardır !? Belki de gençlik vaad eden çeşme zannedilen şey sadece bir çeşit ruh halidir. Hatta belki bugün Himalaya dağlarında bir keşiş son 50 yılda bile bir milenyum uzunluğunda bir ömrü geride bırakabilmiştir. Ne kadar zamanımız kaldığından bağımsız olarak, istediğimiz gibi kullanılmak üzere yaşam bize armağan edilmiş… 1. (Jorge Luis Borges, Ficciones hayaller ve hikayeler, İletişim 2012 Istanbul, Çev.Fatih Özgüven, Tomris Uyar) 2. (Jason Wilson, “Jorge Luis Borges - biyografi” YKY Temmuz 2011 Istanbul, Çev. Tonguç Çulhaöz)
| ||
Sitemizdeki Borges İncelemeleriÖykü İncelemeleri | ||
|
